DÍA DAS LETRAS GALEGAS

XOSÉ FILGUEIRA VALVERDE
 (1906-1996)

A.   VIDA

 1906 – 1935: MOCIDADE, FORMACIÓN E GALEGUISMO POLÍTICO

• Nace en Pontevedra, o 28 de outubro de 1906, nunha casa situada na praza do Peirao. Fillo de José María Filgueira Martínez e María Araceli Valverde Yaquero.
• Comeza o bacharelato no Instituto Xeral e Técnico de Pontevedra.
• Estuda simultaneamente as carreiras de Filosofía e Letras e Dereito na Universidade de Santiago de Compostela.
• Participa no proceso fundacional do Seminario de Estudos Galegos onde pon en marcha a Catalogación Arqueolóxica e Artística de Galicia.
• É nomeado correspondente da Real Academia Galega e secretario do Padroado fundacional do Museo de Pontevedra.
• Inicia a súa actividade política en Labor Galeguista e, na Asemblea Constituínte de Partido Galeguista, é nomeado secretario técnico desta formación.
• Rompe co Partido Galeguista e incorpórase a Dereita Galeguista.
• Imparte na Universidade de Santiago o primeiro curso de Literatura Galega.
• Gaña por oposición a Cátedra de Lingua e Literatura Española do Instituto “Balmes” de Barcelona. Máis tarde trasládase a Melilla e acaba impartindo docencia en Lugo.

 1936 – 1975: MADUREZ E COLABORACIÓN CO FRANQUISMO

• Casa en Lugo con María Teresa Iglesias de Oscáriz. Este matrimonio vai ter cinco fillos: Araceli, Fernando, María Teresa, María del Pilar e Angelines.
• Trasládase ao Instituto de Pontevedra.
• Noméano membro numerario da Real Academia Galega.
• Intervén na creación do Instituto Padre Sarmiento de Estudios Gallegos.
• Elíxeno  correspondente da Real Academia Española e, máis tarde, director do Museo de Pontevedra
• É alcalde de Pontevedra entre os anos 1959 e 1968.
• Participa en Burgos nos actos conmemorativos do XXV aniversario da exaltación de Francisco Franco á Xefatura do Estado.
• Intervén nas Cortes nas discusións sobre a lei de compilación do Dereito Civil Foral de Galicia.
• É elixido procurador en Cortes polo terzo de representación familiar.
• Participa no proceso de creación, no seo da Universidade de Santiago, do Instituto da Lingua Galega.
• Imparte cursos  e dá conferencias sobre literatura galega.
• Recibe varias condecoracións: “Cruz de Alfonso X el Sabio” ao mérito docente, Cruz de Honor de San Raimundo de Peñafort e o “Pedrón de Ouro”.

  1976 – 1996: XUBILACIÓN E RÉXIME DEMOCRÁTICO

• Xubílase como catedrático de instituto.
• Participa na fundación do Museo do Pobo Galego.
• É nomeado Conselleiro, adxunto á Presidencia da Xunta de Galicia para a Cultura, no primeiro goberno autonómico galego, presidido por Xerardo Fernández Albor.
• Elabórase a Lei do Consello da Cultura Galega, do que chegará a ser presidente anos máis tarde.
• Participa na creación de varias fundacións: Alfredo Brañas, Filgueira Valverde, Castelao e Alexandre Bóveda.
• Recibe o premio “Trasalba” e é nomeado “Doutor Honoris Causa” polas universidades de Santiago e Vigo.
• Falece o 13 de setembro do ano 1996.

B.   OBRA EN GALEGO

Narrativa

-      Os nenos (1925), ilustrado por L. Pintos e cuberta e contracuberta de Castelao.

-      O vigairo: ensaio simbólico, orixinal e inédito (1927), con portada de Camilo Díaz.

-      Quintana viva (1971).

Poesía

-      6 canciones de mar “in modo antico” (1941).

Literatura infantil e xuvenil

-      Agromar. Farsa pra rapaces (1936), asinada co pseudónimo J. Acuña.

Articulista

-      Adral. Nesta serie, editada entre 1979 e 1996, recóllense todas as colaboracións publicadas en distintos medios ao longo da súa vida.

Ensaio

-      O baldaquino en Galicia denantes do arte barroco, con Xosé Ramón Fernández-Oxea (1930).

-      Lago González. Arcebispo galego (1934).

-      Da épica na Galicia medieval, discurso de ingreso na RAG (1941).

-      A poesía medieval galego-portuguesa fóra dos seus lindeiros (1980)

-      Historias de Compostela (1982).

-      O arquivo do Museo de Pontevedra e unha guía sucinta (1988).

-      Santiago de Compostela, con fotos de Manuel G. Vicente (1989).

-      Estudios sobre lírica medieval: traballos dispersos (1925-1987), 1992.

-      Arredor do libro: artigos de bibliografía (1996)

Dicionarios

-      Vocabulario popular galego-castelán (1926).

Edicións

-      Cancioneiriño novo de Compostela (1969), Pombal, Edicións Castrelos, Vigo.

-      Afonso X e Galicia e unha escolma de cántigas (1980), Real Academia Galega.

-      Armando Cotarelo Valledor (1879-1950), 1984, Real Academia Galega.

-      Enrique Campo (1989), Deputación de Pontevedra.

-      Álvaro Cunqueiro (1991), Publicacións da Real Academia Galega.

-      Antoloxía do conto galego de medo (1996), Galaxia.

LECTURAS PARA XUÑO

1º CICLO ESO:

Chamádeme Simbad, de Francisco Castro

O avó fai cousas raras. Esquécese de todo. Cámbialle o nome a todo o mundo. Incluso ao seu neto. Que se chama Paulo, pero que para o avó é Simbad o Mariñeiro.

As cadeiras son barcos e os piratas rodéanos por todas partes. E hai filibusteiros inimigos alí onde mires. Os adultos, coa súa mirada de adultos, non poden entender nada. Pero Paulo sí que comprende o avó. Porque é un neno con mirada de neno. El é o único que o entende. El é o único que, cando as cousas se poñan feas, vai saber como actuar.

Paulo, ou Simbad o Mariñeiro, tanto ten, loitará contra a enfermidade do avó, contra dos adultos e, sobre todo, contra do egoísmo.

 2º CICLO ESO:

 

A praia dos afogados, de Domingo Villar
 

A novela parte dun descubrimento estarrecedor. Unha mañá, o cadáver dun mariñeiro é arrastrado pola marea ata unha praia da vila de Panxón, na ría de Vigo. Se non fose porque ten as mans atadas cunha brida de plástico, Xusto Castelo había ser outro mariñeiro que encontrou a súa tumba entre as ondas mentres pescaba. Sen testemuñas nin rastro da embarcación do finado, o lacónico inspector Leo Caldas mergúllase no ambiente mariñeiro para tratar de clarexar o crime entre homes e mulleres que recean de desvelar as súas sospeitas e que, cando deciden falar, apuntan nunha dirección insólita de máis. Un caso difícil para Caldas, que pasa malos momentos: o único irmán do seu pai está enfermo de gravidade e a súa colaboración no programa radiofónico de Onda Vigo estase volvendo cada vez máis inaturable. Tampouco non facilita as cousas o carácter arroutado de Rafael Estévez, o seu axudante aragonés, que non se dá adaptado á retranca e os sobreentendidos dos galegos. Domingo Villar volve introducir o lector nunha intriga sen acougo. Unha pescuda policial que, nesta segunda novela protagonizada polo inspector Leo Caldas, tamén é unha esculca na memoria e nas ilusións fanadas